Το Καθιερωμένο Πρότυπο συνοψίζει τη γνώση μας για τα στοιχειώδη σωματίδια, δηλαδή τι σωματίδια υπάρχουν και πώς αλληλεπιδρούν. Υπάρχουν δύο ειδών σωματιδίων: σωματίδια ύλης και φορείς δυνάμεων.

Τα σωματίδια ύλης είναι έξι κουάρκ και έξι λεπτόνια που διακρίνονται σε τρεις γενιές. Σε κάθε σωματίδιο ύλης αντιστοιχεί ένα αντισωματίδιο που έχει τις ίδιες ιδιότητες με το κανονικό σωματίδιο αλλά με αντίθετο ηλεκτρικό φορτίο. Μόνο τα σωματίδια της πρώτης γενιές εμφανίζονται σήμερα στο σύμπαν. Τα άλλα έπαιζαν σημαντικό ρόλο στα πρώιμα στάδια του σύμπαντος αλλά με την πάροδο του χρόνου διασπάστηκαν σε σωματίδια της πρώτης γενιάς.

Τα κουάρκ έχουν μάζα και φορτίο. Συνδυασμοί των κουάρκ συγκροτούν τα αδρόνια (π.χ. πρωτόνια και νετρόνια). Τα λεπτόνια (π.χ. το ηλεκτρόνιο) είναι στοιχειώδη με την έννοια ότι δεν συγκροτούνται από άλλα σωματίδια. Υπάρχουν τρία αφόρτιστα και τρία φορτισμένα λεπτόνια. Τα ουδέτερα λεπτόνια είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευθούν.

Οι φορείς δυνάμεων είναι σωματίδια υπεύθυνα για τις αλληλεπιδράσεις (δυνάμεις) μεταξύ των σωματιδίων. Υπάρχουν τρία είδη φορέων δυνάμεων: το φωτόνιο, τα γκλουόνια και τα  ασθενή διανυσματικά μποζόνια.

Το φωτόνιο είναι άμαζο και ουδέτερο στοιχειώδες σωματίδιο υπεύθυνο για την ηλεκτρομαγνητική αλληλεπίδραση. Είναι η αλληλεπίδραση που ασκείται μεταξύ ηλεκτρικά φορτισμένων σωματιδίων. Τα οκτώ γκλουόνια είναι υπεύθυνα για την ισχυρή αλληλεπίδραση που δρα μεταξύ των κουάρκ και οδηγεί στη συγκρότηση των αδρονίων. Η τρίτη ομάδα, τα ασθενή διανυσματικά μποζόνια (W⁺, W^- και  Z⁰) είναι υπεύθυνα για την ασθενή αλληλεπίδραση και τον μετασχηματισμό του ενός σωματιδίου σε άλλο.

Το σωματίδιο higgs δεν θεωρείται σωματίδιο ύλης ούτε φορέας δύναμης. Παρουσιάζεται στις εξισώσεις του Καθιερωμένου Προτύπου για να προσδώσει μάζα στα υπόλοιπα σωματίδια. Οι επιστήμονες ελπίζουν να αποδείξουν την ύπαρξη του σωματιδίου higgs το 2007, όταν θα είναι έτοιμος ο νέος επιταχυντής LHC.